Over sterven praten is niet gezellig, maar wel waardevol

Dit jaar interviewde ik een vrouw die een aantal dagen daarna overleed. Ze sprak openlijk over haar leven, haar naderende sterven en hoe ze iedere dag iets te genieten zocht. Ze wilde geen droevige rouwauto en maakte een proefrit in het door haar gekozen model. Op het graf dat ze uitzocht ging ze even liggen, om een beeld te krijgen van de plek. Ze organiseerde met haar man een afscheidsdienst met ruimte voor een lach en zelfs een beetje dansen. “Ik vind het bijna jammer dat ik er zelf niet bij kan zijn,” zei ze nog lachend.

“Ik maak me niet meer druk om wat anderen vinden”

De mensen die het op een afstandje bekeken waren geïnspireerd door haar instelling dat er altijd iets te genieten valt. Iemand zei tegen haar: “Je hebt me de stervenskunst geleerd”, waarop ze antwoordde: “Ik hoop dat ik je de levenskunst heb geleerd.” Ze trok zich niks aan van mensen die haar manier van omgaan met haar dood bijzonder vonden: “Als er ooit een moment is dat ik me niet druk hoef te maken om wat anderen vinden dan is het nu wel,” zei ze. Ze was vooral blij en dankbaar dat ze goed met haar man en andere dierbaren kon praten over haar ziekte en sterven.

In één klap was het stil

Haar “ontdekkingstocht” zoals ze het zelf noemde confronteerde me ook met wat ik zelf gemist had. Ik verloor mijn moeder plotseling. Er kwam een belletje: herseninfarct, het is niet goed, nauwelijks nog aanspreekbaar. Na twee dagen waken stierf ze. In één klap was het stil. Geen gesprekken over hoe ze oud wilde worden, hoe ze het wilde als ze ooit zou sterven. Maar ook geen verhalen meer over vroeger. Niemand meer die weet welk behang ik op mijn kamer had, waar dat ene litteken vandaan komt. Ook later, toen mijn eigen kinderen groter werden, had ik regelmatig vragen over hoe zij het allemaal gedaan had in ons gezin.

Te waardevol om onbesproken te laten 

Het kan ook nog anders, zo hoor ik regelmatig in mijn omgeving. Mensen die menselijkerwijs, door leeftijd of ziekte, niet meer lang te leven hebben, maar die er niet over willen praten en moeilijke gesprekken uitstellen. Alle begrip overigens. Het is niet echt een gezellig onderwerp bij de koffie.

Toch leerde ik van het interview met de vrouw dat de gesprekken die we uitstellen en de verhalen die we voor ons houden, te waardevol zijn om onbesproken te laten. Niet dat we allemaal zo openhartig over onze dood en ons leven moeten praten als zij. Dat past niet bij iedereen. Maar het is de moeite waard is om de moed te zoeken om een beginnetje te maken. Of het nu gaat over hoe je wilt sterven of over hoe je geleefd hebt: het delen ervan hoeft niet per se droefheid te brengen, maar laat juist iets moois achter.